Choroba ASMD

To rzadka, genetyczna, postępującą i zagrażającą życiu chorobą, znaną kiedyś jako choroba Niemanna-Picka typu A i B. Dziś już wiemy, że ASMD to zupełnie inne schorzenie, które występuję u 1 na 200 000 osób.

ASMD dzielimy na typy: A, A/B i B.

• Najcięższą postacią ASMD jest typ A, którego pierwsze objawy, w tym objawy neurologiczne i zmiany neurodegradacyjne pojawiają się w okresie niemowlęcym. Przebieg choroby w tym typie jest szybki i ostry. ASMD typu A zazwyczaj prowadzi do śmierci w pierwszych 2-3 latach życia pacjenta, dochodzi bowiem wtedy do znacznej neurodegeneracji.
• W ASMD typu A/B dochodzi do znacznego zajęcia struktur neurologicznych, w tym postępujących zmian neurologicznych w dzieciństwie (wiek 2-7 lat), lecz bez ciężkich zmian neurodegeneracyjnych typowych dla ASMD typu A. ASMD typu A/B cechuje się wolniejszą progresją objawów neurologicznych i dłuższym czasem przeżycia
  w porównaniu z typem A.
• ASMD typu B to przewlekła postępująca choroba wieloukładowa z niewielkim stopniem zajęcia struktur neurologicznych lub jego brakiem. Pierwsze objawy mogą pojawić się w każdym wieku zarówno u dzieci, młodzieży jak i u dorosłych.

Jak pokazują badania średnia przeżywalność nie leczonych przyczynowo pacjentów z ASMD typu A/B lub B to ok 30 lat. Z uwagi na brak dostępu do terapii, która zapobiega rozwojowi choroby i jej powikłaniom, dzieci z ASMD w przeciwieństwie do swoich rówieśników nie wyczekują dorosłości, nie mogą planować swojej przyszłości tak jak ich rówieśnicy. Dla nich dorosłość oznacza powikłania ASMD zagrażające ich zdrowiu i życiu.

Co odróżnia ASMD od Niemanna-Picka?

To, co rozróżnia ASMD od Niemanna – Picka to substancja, która się spichrza. W ASMD typu A, A/B i B jest to sfingomielina a w Niemannie Picku cholesterol. Również objawy tych dwóch chorób są inne. Charakterystyczne dla Niemanna-Picka są m.in. zaburzenia napięcia mięśniowego, a także pionowe porażenie spojrzenia (tzw. apraksja oczna), które w przypadku ASMD nie występują.

Wszystko przez brak enzymu

Przyczyną ASMD jest dziedziczona nieprawidłowa budowa genu odpowiedzialnego za produkcję enzymu ASM przeznaczonego do rozkładania substancji tłuszczowych (sfingomieliny). Jego niedobór sprawia, że lipidy odkładają się w wielu tkankach i naczyniach krwionośnych, uszkadzając narządy wewnętrzne m.in. śledzionę wątrobę czy płuca, a w przypadku typu A i A/B mózg. Uszkodzeniu ulega również układ kostny i naczyniowy. ASMD jest zatem chorobą wielonarządową i wieloukładową.

Najczęstszym początkowym objawem ASMD jest hepatosplenomegalia, czyli powiększenie wątroby i śledziony, które prowadzi do zaburzeń ich funkcji.

Choroba uszkadza także komórki wątrobowe (hepatocyty), co przejawia się jako podwyższona aktywność aminotransferaz, tzw. prób wątrobowych. Deficyt sfingomielinazy może powodować rozwój włóknienia, a nawet marskości wątroby, jednakże to powikłanie rozwija się rzadko w grupie polskich pacjentów.

U pacjentów pojawia się zmęczenie, powiększony brzuch, nietypowy ból brzucha, biegunka, zmiany osteolityczne i ubytki w kościach. W wyniku obecnej małopłytkowości pojawia się skłonność do siniaczenia i krwawień , a wysokie stężenie nierozłożonych lipidów we krwi prowadzi do miażdżycy i powikłań sercowo naczyniowych oraz udarów.

Nagromadzenie sfingomieliny w przegrodach pęcherzyków, w ścianie oskrzeli powoduje zmniejszenie pojemności płuc i w efekcie częste infkecje układu oddechowego i problemy z oddychaniem. Większość pacjentów z ASMD ma objawy choroby śródmiąższowej płuc. W przypadku ASMD typu A gromadząca się w mózgu sfingomielina prowadzi do ostrych objawów neurologicznych i uszkodzenia mózgu.

Objawy ASMD często mogą nie być wystarczająco nasilone, by wywołać podejrzenia kliniczne dlatego z uwagi na różnorodność występowanych objawów diagnostyka deficytu kwaśnej sfingomielinazy opiera się na badaniach przesiewowych.

Rekomendowaną metodą diagnozowania ASMD jest małoinwazyjne i szybkie badanie krwi, tzw. test suchej kropli krwi (DBS), którego celem jest zmierzenie aktywności enzymu ASM.

Pacjenci z ASMD mogą znajdować się wśród pacjentów z podejrzeniem choroby Gauchera z uwagi na szereg podobnych objawów takich jak powiększenie śledziony i/lub powiększenie wątroby oraz małopłytkowość, dlatego diagnostyka różnicowa powinna obejmować chorobę Gauchera. W celu odróżnienia obydwu chorób należy wykonać równoległe testy pod kątem ASMD, jak i kwaśnej beta-glukozydazy (enzymu brakującego w chorobie Gauchera).